TÜRKİSTAN’ın Kayıp Ayınlanması – 2

Türkmenistan’daki bir arazide ekmek yapılan ilk tohumu keşfeden iki araştırmacı ve arkeolog şunlardır: Raphael Pumpelly, Fredrik Hiebert’tir. Bunlar Amerikalıdır.

Bu çalışma süresince STARSS dünyanın her yerinden akademik katkı almıştır. Araştırmacı, Dilbilimci, Arkeolog ve birçok uzmanın katkısı ile hazırlanmış bir çalışmadır. Oysa bu sürece katkı verecek bir Türk yazar ve akademisyen yoktur. Ne kadar üzücü!

Elma tohumlarının tam üç bin senedir saklandığı yer, Kazakistan bozkırlarından olan Taklamakan’ında olduğu çöl bölgesidir. Çünkü kurudur.

Türkistan’ın (Orta Asya) aydınlanma çağındaki bilginler ansiklopedik yapılarını titizlikle biriktiren ve sonrasında en az altı sahada katkı sunan bir Hazerfen’lerdir. (İngilizcesi Polymathdır)

Bu çağ ferdi düşünürlerin çağıdır. Aslına bakılırsa daha sonrasının uzmanlaşma çağının bir ürünü olan her disiplinin münferit olması bu çağın düşünürlerine oldukça uzak bir fikirdir. Ayrıca bu çağda tüm bilinenlerin ansiklopedilere toplanması ve kategorilere ayrılması fikri öne çıkıyordu. Aynı dürtü M.S.77’de batılı yazar Plinis’u da etkilemiş ve o da aynı yolu izlemiştir. Daha sonra 6.asırda Sicilyalı Cassi Odorus da bu yolu takip etmiştir. Ancak böylesi bir çalışma ve birikimi batılılar ancak 18.yüzyılda ulaşabilmiştir.

İlk olarak Fransız Denis Diclero’nun meşhur Encyelopedie’sini derlemiş ardından İsveçli Botanikçi Carl Linneus tüm bitkileri düzenli bir şekilde tasnif etmiştir. Bu iki bilim adamından sonra Avrupa ancak 18.asırda bu seviyeye gelebilmiştir.

Böylesi bir çağın kıymeti halen anlaşılmamıştır. Nedeni yazılan eserlerin ya kaybolması ya da mevcut olanların çevirisinin halen yapılamamasıdır. Örneğin; İbn-i Sinan’ın, bazen bir kaç sayfa, bazen ise 3 veya 4 cilt olan 400’den fazla eser ve risale yazdığı bilinmektedir. Bunlardan sadece 240 tanesinin bir kısmı çevrilip yayınlanmıştır.

Biruni’nin ise 180 eser verdiği bilinmektedir ve günümüze 22 eseri ulaşabilmiştir.

Sorun daha da büyük. Çünkü; bırakın bu eserlerin yabancı dillere tercüme edilmesini kendi dillerine dahi çevrilip yayınlanmaması çok düşündürücüdür!

Hadi dünya ilgisiz. Türkler niye ilgisiz? Lütfen düşünün!

Biruni’nin 13 eseri incelenip çevirisi yapılmıştır. Diğerleri bunlardan daha az mı önemli ki hiç ilgi duyulmaz. Bu konu da Türk milletinin sorması gereken bir konudur.

Harezmi, Biruni, Hacendi sadece yaşadıkları devrin değil bugünkü astroloji ve gökbilimin de atasıdır.

Özbekistan’ın Ferghana vadisinde doğmuş olan Fergani en önemli astronomi aleti olan “Usturlap” hakkında ilk risale yazan kişidir ve bu eser dünyanın ilk önemli eseri olarak kabul edilir. Fergani’nin bu çalışması sayesinde Christopur Colombus meridyen hesaplarını öğrenir ve Amerika’yı bulmakta bu bilgileri kullanır.

Ahmed El Fergani 797-860 yılları arasında yaşamıştır. Yazmış olduğu eserin adı “yıldız ilmi ve gök cisimlerinin hareket şekilleri” dir. (Batıdaki ismi Alfraganus’dur.)

Devamı bir dahaki yazımızda inşallah.

Necati YÜZÜAK